ترمیم دندان

طبق آمار مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا، از هر 10 بزرگسال، 9 نفر دارای درجاتی از پوسیدگی دندان‌ هستند. این آمار در کشور ما نیز احتمالا به همین صورت و حتی بیشتر است. بنابراین با این آمار، می‌توان فهمید که چرا بیشترین مراجعه بیماران به مراکز دندانپزشکی به خاطر پوسیدگی دندان و مسائل مرتبط با آن‌ها است. مشکل پوسیدگی دندان را در اغلب موارد با حذف بافت پوسیده و با کمک متخصص ترمیمی و زیبایی دندان و با استفاده از مواد پر کننده برطرف می‌کنند

ترمیم (پر کردن) دندان چیست؟

به برداشته شدن پوسیدگی دندان، تمیز کردن جای پوسیدگی و پر کردن آن با کمک مواد پر کننده‌ای نظیر آمالگام، کامپوزیت و … پر کردن دندان یا (Cavity fillings) یا (dental fillings) گفته می‌شود. این پروسه از رایج‌ترین و پرتقاضاترین خدمات دندانپزشکی در سراسر جهان و بالاخص در کشور ما است که معمولا توسط دندانپزشک عمومی یا دندانپزشک متخصص ترمیمی خوب انجام داده می‌شود. این پروسه درمانی برخلاف درمان‌های زیبایی همچون بلیچینگ دندان، کامپوزیت ونیر، لمینت دندان و روکش‌های دندانی که برای طراحی یا اصلاح طرح لبخند بکار می‌روند بیشتر جنبه ترمیمی و پیشگیری از ایجاد مشکلات احتمالی در آینده دارد.

از کجا بدانیم دندان ما نیاز به ترمیم (پر کردن) دارد؟

به عبارت دیگر از کجا بفهمیم دندان ما دچار شکستگی، سایش یا پوسیدگی شده که بعد برای ترمیم (پرکردن) به دندانپزشک مراجعه کنیم؟؟

1. شکستگی دندان: معمولا شکستگی دندان طی حادثه ای رخ میدهد و برای فرد قابل تشخیص هست.
2. سایش دندان:  همیشه به تدریج ایجاد می شود و پس از مدتی باعث ایجاد تغییر در شکل ظاهری دندان ها می شود، به این صورت که سطح دندان ها از حالت اولیه که دارای قسمت های برجسته و فرو رفته است تبدیل به سطحی صاف یا نسبتا صاف می شود. این نوع از سایش عموما هیچ حساسیت و دردی ایجاد نمی کند و فقط تغییر شکل ظاهری به وجود می آورد و اکثرا نیاز به درمان پر کردن نیز ندارد، فقط میتوانیم به کمک وسایلی مانند نایت گارد روند سایش را کندتر کنیم. گاهی سایش در سطوح بیرونی دندان و نزدیک لثه (اکثرا در اثر سایش مسواک) رخ می دهد؛ ‌این نوع از سایش هم می تواند ایجاد درد کند و هم مشکلاتی از لحاظ زیبایی برای فرد ایجاد کند. در هر دو این موارد می توانیم قسمت های سایش یافته را ترمیم (پر) کنیم.
3. پوسیدگی دندان: علائمی مانند تغییر رنگ به صورت نقطه یا لکه زرد تا قهوه ای و حتی سیاه که قبلا نبوده، حساسیت و درد در هنگام خوردن شیرینی یا ترشی یا هنگام تماس مسواک با دندان دارد. همچنین ایجاد شدن حفره کوچک روی سطح جونده یا سطوح دیگر دندان می تواند نشان دهنده پوسیدگی دندان باشد. نکته مهمی که باید به خاطر داشته باشیم اینست که گاهی پوسیدگی دندان در مراحل اولیه هیچگونه علامت ظاهری و حتی حساسیت به هیچ نوع محرکی ندارد این نوع پوسیدگی ها طی معاینات دوره ای و توسط دندانپزشک می تواند شناسایی و درمان شود و اگر معاینات دوره ای انجام نشود این پوسیدگی های شناسایی نشده به مرور زمان پیشرفت کرده و در دندان مبتلا ایجاد حفره و یا حساسیت و درد می کند و ممکن است در این مرحله پیشرفت پوسیدگی به اندازه ای شده باشد که نیاز به درمان های وسیع تر مانند درمان ریشه (عصب کشی) و … نیز باشد. پس برای داشتن دندان های سالم تر بهتر است معاینات دوره ای دندانپزشکی بین ۴-۶ ماه یکبار انجام شود.

مواد مورد استفاده در پرکردن دندان

برای پر کردن دندان مواد مختلفی وجود دارد که با توجه به شرایط می توان از هر کدام از آن ها استفاده کرد. در ادامه انواع مواد مختلف را معرفی می کنیم:

• آمالگام: این ماده از مواد قدیمی برای پر کردن دندان به شمار می آید. آمالگام با داشتن رنگ نقره ای به راحتی از سایر مواد شناخته می شود. امروزه پزشکان از این ماده به دلیل وجود جیوه در ساختار آن که ماده ای سمی است و می تواند برای سلامتی مضر باشد،کمتر استفاده می کنند.
• کامپوزیت: ظاهر کامپوزیت ها مانند دندان طبیعی است و هنگام استفاده از آن نیازی به تراشیدن قسمت سالم برای چسباندن به دندان نیست. این ماده به دلیل این که دچار خوردگی نمی شود می تواند گزینه ی مناسبی برای پر کردن دندان باشد. این روش برای رفع پوسیدگی های کوچک مناسب است و به دلیل هزینه ی بالاتر نسبت به آمالگام برای رفع پوسیدگی های بزرگ مناسب نیست.
• سرامیک: این ماده نسبت به دو ماده قبلی به دندان نمی چسبد. سرامیک به دلیل شباهت به دندان طبیعی برای پرکردن دندان گزینه ی مناسبی است. در هنگام پر کردن دندان با سرامیک به دلیل حجیم بودن آن باید مقدار بیشتری از قسمت دندان سالم را تراشید. سرامیک نسبت به کامپوزیت و آمالگام گران تر است.
• طلا: همان طور که ممکن است حدس زده باشید هزینه پر کردن دندان با طلا بسیار بالا است و از این ماده زمانی که بخواهیم مقاومت و استحکام بالایی ایجاد کنیم، استفاده می شود. این ماده در برابر خوردگی مقاوم است و اجازه نمی دهد باکتری و ذرات غذا در پوسیدگی دندان نفوذ کند.
• گلاس آینومر: این ماده رنگی شبیه به رنگ دندان دارد و به راحتی به دندان می چسبد. به دلیل ظاهر طبیعی از این ماده در پر کردن دندان استفاده زیادی می شود. این ماده به آرامی و با گذشت زمان در محل پوسیدگی و در زیر پر کردگی آزاد می شود.

اهمیت پرکردن دندان چیست؟

گاهی در پرکردن دندان این موضوع اهمیت می یابد که پر کردن دندان با مواد سفید بهتر است یا سیاه؟ ماده سفید همان کامپوزیت و ماده سیاه همان آمالگام است که این دو ماده در دندانپزشکی کاربرد بیشتری دارند.

پرکردن دندان با مواد سفید هر روزه در حال تغییر و تحول است و هر روزه متخصصان این حوزه در تلاشند تا مواد بهتر با خواص بهتر را تولید کنند. با توجه به این پیشرفت ها و بهبود در چسبندگی کامپوزیت ها در سال های اخیر دندانپزشکان به جای استفاده از مواد سیاه از آن استفاده می کنند.

زمانی که یکی از دندان های جلو که در معرض دید قرار می گیرند نیاز به ترمیم داشته باشند بهتر است از مواد سفید استفاده شود. این مواد به دلیل استحکام بالایی که دارند در ترمیم دندان های آسیا نقش مهمی دارند.

زمانی که برای پر کردن دندان به عصب کشی نیاز باشد دندانپزشک بعد از ترمیم، دندان را روکش می کند. به همین دلیل در چنین مواقعی حتی اگر دندان در معرض دید باشد از ماده سیاه یا همان آمالگام استفاده می شود.

ماده سیاه به دلیل مقاومت بالا، پوسیدگی کم، دوام بالا و قیمت پایین تر نسبت به ماده سفید کاربرد بیشتری در دندانپزشکی دارد. البته باید به این نکته هم توجه کرد که ماده سیاه فاقد چسبندگی است و برای قرار گرفتن آن روی دندان، باید دندان را به مقدار زیادی تراش داد.

مراحل پرکردن دندان

مراحل درمان پر کردن دندان در مطب به این ترتیب هست که:

1. ابتدا به کمک معاینه و شاید رادیوگرافی دندان آسیب دیده و حجم آسیب مشخص می گردد،
2. بعد ماده بیحسی تزریق شده و پس از حصول بی حسی پوسیدگی برداشته و یا اگر سایش و یا شکستگی داشته باشیم حفره ای برای قرار گرفتن ماده ترمیمی ایجاد می شود و نیز لبه های شکستگی در صورت نیاز صاف و منظم می گردد، گاهی آسیب منجر به از دست رفتن بیش از یک سطح از دندان می شود که در این موارد برای ایجاد فرم صحیح باید از نوارهایی بنام ماتریکس استفاده کنیم
3. سپس در مورد نوع ماده ترمیمی (آمالگام یا کامپوزیت) تصمیم گیری می شود،
4. پس از تراش و ماتریکس گذاری ماده پر کردنی را درون حفره، کم کم قرار داده و فرم مناسب برای آن ایجاد می شود.
5. گاهی قبل از قرار دادن ماده ترمیمی از موادی به نام بیس و لاینر (موادی برای کف بندی حفره) استفاده‌ می کنیم و سپس ماده ترمیمی در محل قرار می گیرد.
6. بعد از پایان فرم دهی و سفت شدن ماده ترمیمی، ارتفاع و تماس با دندان مقابل چک و در صورت نیاز اصلاح می گردد و جلسه درمانی به پایان می رسد.

عوارض ترمیم (پرکردن) دندان

معمولا پر کردن دندان عوارض خاصی را ایجاد نمی کند. اما گاهی ممکن است در طول دوره درمان و در زمان بهبودی مشکلاتی رخ دهد. عوارض پرکردن دندان می تواند یکی از گزینه های زیر باشد:

• گاهی بر اثر داروی بی حسی ممکن است حساسیت هایی در فرد ایجاد شود و یا به عصب و رگ های خونی آسیب برسد.
• در بعضی مواقع در فرایند پر کردن دندان ممکن است دهان فرد رخمی شود یا حتی به دندان های دیگر هم صدمه وارد شود.
• عارضه دیگر که در هنگام پر کردن دندان امکان دارد به وجود آید، گسترش حفره در اطراف پر کردگی می باشد.
• در اثر پر کردن دندان امکان به وجود آمدن حساسیت به گرما و سرما در دندان وجود دارد.

مراقبت های پس از ترمیم دندان

برای جلوگیری از عوارض به وجود آمده باید به مراقبت بعد از پرکردن دندان توجه زیادی داشت. بعد از پر کردن دندان باید تا چند روز در مورد سبک زندگی و رژیم غذایی طبق دستور دندانپزشک عمل کرد.

تا دو روز باید به هنگام خوردن غذا از سمت دیگر دهان استفاده کرد و تا سه روز از خوردن مواد سخت مانند ته دیگ، خیار، تخمه، و … خودداری کرد.

اگر برای پر کردن دندان از کامپوزیت استفاده شده باشد باید 3 یا 4 روز از مواد خوراکی مانند نوشابه، قهوه، نسکافه، پفک و … که باعث تیرگی دندان می شود، خودداری کرد.

بعد از تمام شدن کار پر کردن دندان برای کم شدن درد ناشی از پر کردن می توان با نظر پزشک از مسکن استفاده کرد ولی نیازی به استفاده از آنتی بیوتیک نیست.

بعد از پر کردن دندان می توان از مسواک به راحتی استفاده کرد و برای استفاده از آن منعی وجود ندارد. امکان دارد به مدت دو ماه پس از پرکردن دندان به مواد غذایی سرد و گرم حساسیت نشان دهد که این امر طبیعی است اما اگر این حساسیت بیشتر از دو ماه طول بکشد باید با پزشک مشورت کرد.

بعد از ترمیم دندان امکان دارد با عدم رعایت نکات بهداشتی دندان دچار پوسیدگی های ثانویه شود پس باید بعد از پر کردن دندان نکات بهداشتی مربوط به آن را رعایت کرد.