هر از گاهی اخباری از قرار گرفتن نام دانشکدههای دندانپزشکی ایرانی در فهرست دانشکدههای برتر دنیا منتشر میشود و این در حالی است که بر اساس اولویتهای متفاوت نظامهای رتبهبندی جهانی، نام دانشکدههای مختلفی را در فهرست هر یک از آنها مشاهده میکنیم. در این نوشتار به منظور شفافسازی دلیل تفاوت موجود در فهرست دانشکدههای برتر انتخابی سه نظام رتبهبندی معتبر جهانی، به جزئیات ملاکهای آنان برای اولویتبندی دانشگاهها پرداختهایم. این مطلب پیش روی شماست.
نظام رتبهبندی تایمز
رتبهبندی دانشگاهی تایمز، دانشگاههای سراسر جهان را بر اساس چهار مأموریت اصلی آنها، یعنی «تدریس، پژوهش، انتقال دانش و چشمانداز بینالمللی» میسنجد و به این منظور ۱۳ شاخص عملکردی را مد نظر قرار میدهد.
این شاخصها در ۵ دستهی «تدریس، پژوهش، ارجاع به پژوهشها، چشمانداز بینالمللی و عواید صنعتی» دستهبندی میشوند. در ادامه این شاخصها را مورد بررسی قرار میدهیم.
تدریس (محیط آموزشی) ۳۰%
ارزیابی شهرت: ۱۵%
این شاخص اعتبار دانشگاهها را از نظر آموزشی و پژوهشی مورد ارزیابی قرار میدهد.
نرخ کارکنان به دانشجویان ۴.۵%
نرخ دانشجویان دکترا به کارشناسی ارشد ۲.۲۵%
این شاخص میزان جذابیت تحصیل در دانشگاهها برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و تنوع رشتههای این مقطع را ارزیابی میکند.
نرخ فارغالتحصیلان دورهی دکترا به کارکنان دانشگاهی ۶%
میزان درآمد موسسه ۲.۲۵%
درآمد موسسه بر اساس تعداد کارکنان و به منظور تعیین شاخص «برابری قدرت خرید (PPP)» ارزیابی میشود و هدف آن سنجش میزان امکانات موجود برای دانشجویان و کارکنان است.
پژوهش (حجم، بودجه و اعتبار) ۳۰%
اعتبار تحقیق ۱۸%
شاخص اعتبار تحقیق در این دسته، مهمترین شاخص است که کیفیت پژوهشهای یک دانشگاه را در میان سایر دانشگاهها میسنجد.
بودجه تحقیق ۶%
بهرهوری تحقیق ۶%
برای تعیین این شاخص، تعداد مقالات چاپ شدهی دانشگاه در ژورنالهای دانشگاهی مورد بررسی قرار میگیرند و به این وسیله مشخص میشود بهرهوری آنها در افزایش دانش افراد چقدر بوده است.
ارجاع به پژوهشهای دانشگاه (تأثیرگذاری پژوهش) ۳۰%
این شاخص تعداد دفعاتی که محققین سراسر دنیا به پژوهشهای دانشگاه استناد میکنند را مورد بررسی قرار میدهد.
چشمانداز بینالمللی (کارکنان، دانشجویان، پژوهشها) ۷.۵%
سهم دانشجویان بینالمللی ۲.۵%
توانایی یک دانشگاه برای جذب دانشجویان در تمام مقاطع از سایر نقاط دنیا، شاخص کلیدی برای موفقیت آن در سطح جهانی است.
سهم کارکنان بینالمللی ۲.۵%
همکاریهای بینالمللی ۲.۵%
در این شاخص تعداد مقالاتی که حداقل یک همکار محقق بینالمللی دارند مورد بررسی قرار میگیرد.
عواید صنعتی (انتقال دانش) ۲.۵%
هدف از این شاخص، سنجش توانایی دانشگاه برای کمک به صنعت با ابداعات، مداخلات و مشاورهها است که اطلاعات مورد نیاز به این منظور را با ارزیابی میزان درآمد دانشگاه از صنعت در برابر کارکنان دانشگاهی آن به دست میآورد.
در اصل بر این اساس میتوان فهمید چه گسترهای از مشاغل مشتاق پرداخت هزینه برای پژوهشهای دانشگاه هستند و توانایی آن برای جذب بودجه در بازار اقتصادی چقدر است.
جایگاه دانشکدههای دندانپزشکی ایران در رتبهبندی سال ۲۰۲۱ تایمز را اینجا بخوانید.
متدولوژی نظام رتبهبندی شانگهای
نظام رتبهبندی شانگهای، برترین دانشگاههای دنیا را در ۵۴ رشته بر اساس ۵ شاخص زیر مورد بررسی قرار میدهد.
شاخص Q1 که تعداد مقالات منتشر شده توسط یک موسسه در یک رشته دانشگاهی را در ژورنالهایی با ضریب تأثیر Q1 در چهار سال اخیر مشخص میکند.
شاخص Top که تعداد مقالات منتشر شده یک نهاد علمی در یک رشته دانشگاهی در ژورنالهای معتبر بر اساس انتخاب شانگهای را در چهار سال اخیر نمایش میدهد.
شاخصIC (International Collaboration) که نشاندهنده تعداد نشریاتی با حداقل دو نویسنده خارجی تقسیم بر تعداد کل نشریات یک موسسه در یک رشته دانشگاهی خاص در چهار سال اخیر است.
شاخص CNCI(Category Normalized Citation Impact) میزان ارجاع مقالات منتشر شده توسط یک نهاد علمی در یک موضوع دانشگاهی در چهار سال اخیر نسبت به متوسط میزان ارجاع مقالات در آن رشته را نشان میدهد.
شاخص جایزه که به تعداد کل کارکنانی که از سال ۱۹۸۱ تا کنون جوایزی را در یک رشتهی دانشگاهی برنده شدهاند اشاره دارد. منظور از کارکنان، افرادی است که در زمان برنده شدن جایزه، به صورت تمام وقت در دانشگاه کار میکنند.
جایگاه دانشکدههای دندانپزشکی ایران در رتبهبندی سال ۲۰۲۱ شانگهای را اینجا بخوانید.
متدولوژی نظام رتبهبندی QS
رتبهبندی موضوعی QS، دانشگاههای برتر دنیا را در ۵۱ رشته تعیین میکند. گفتنی است این نظام رتبهبندی، ۶۱ دانشکدهی دندانپزشکی در سال ۲۰۲۱ به عنوان برترین دانشکدههای دنیا انتخاب کرده که دانشکدههای دندانپزشکی کشورمان در آنها جایی ندارند.
این رتبهبندی بر اساس چهار مؤلفه صورت میگیرد که عبارتند از:
اعتبار دانشگاهی
برای سنجش اعتبار دانشگاهی، سالانه ۱۰۰ هزار نفر از افراد دانشگاهی مورد سؤال قرار میگیرند و از آنان خواسته میشود تا ۱۰ دانشگاه وطنی و ۳۰ دانشگاه بینالمللی را در دو رشتهای که در آنها بیشترین تخصص را دارند مشخص کنند. البته دانشگاه خود فرد از دایره انتخابهای او خارج است.
اعتبار استخدامی
شیوهی ارزیابی این شاخص هم پرسش از کارفرمایان برای تعیین ۱۰ دانشگاه وطنی و ۳۰ دانشگاه بینالمللی است که آنان بیشترین تمایل را به استخدام فارغالتحصیلان آن دانشگاهها دارند. لازم به ذکر است در سال ۲۰۲۱، حدود ۵۰ هزار کارفرما به این منظور مورد سؤال قرار گرفتند.
ارجاع به هر مقالهی پژوهشی
ارجاع به مقالات هر دانشگاه در QS هم مانند دو نظام رتبهبندی دانشگاهی دیگر، از شاخصهای ارزیابی به شمار میرود.
H-index
شاخص اچ، راهی برای اندازهگیری بهرهوری و تأثیرگذاری مقالات منتشر شده دانشمندان است. این شاخص بر پایه مقالاتی که بیشتر از همه به آنها ارجاع شده و تعداد این ارجاعات اندازهگیری میشود. از این شاخص میتوان برای تأثیرگذاری علمی گروهی از دانشمندان نیز بهره برد، مثلاً ایندکس اچ برای محاسبه تأثیرگذاری علمی دانشگاهها و دانشمندان یک کشور نیز قابل استفاده است.