سؤال: چگونه می‌توانم به همکار دندان‌پزشکم کمک کنم که زمان درست بازنشستگی‌اش را تشخیص دهد و ملاحظات اخلاقی لازم را در این زمینه لحاظ کند؟ دوست من «تام» به تازگی به من گفته است به بازنشستگی فکر می‌کند. او ۳۶ سال کار حرفه‌ای مثمر ثمر داشته و به حرفه‌اش بسیار علاقه دارد؛ ستون انجمن دندانپزشکی ایالتی و جامعه دندانپزشکی محلی به شمار می‌رود و در مجموع بیماران او را بسیار دوست دارند. تام به تازگی دندان‌پزشک جوانی به نام «ویکتور» استخدام کرده و آموزش‌های لازم را به او داده است تا بعد از بازنشستگی او را جایگزین خود کند.
تام به تازگی متوجه شده که چشمانش به خوبی قبل نمی‌بینند و دستانش بی‌حس و مورمور می‌شوند. اگرچه اطمینان دارد که کار درمانی‌اش از این موضوع تأثیر نپذیرفته؛ اما نگران است. همچنین درباره نصب یک دستگاه رادیوگرافی دیجیتال جدید در مطب مردد است و نمی‌داند آیا این تردید به خاطر مورد سؤال بودن مزایای این دستگاه است یا به این دلیل است که به تکنولوژی جدید در دندانپزشکی اطمینان ندارد. تام علاوه بر این در تردید است که آیا ویکتور که تنها قدری بیش از ۳ سال سابقه کار دندانپزشکی دارد آمادگی دارد کارها را در دست بگیرد؟ علاوه بر این تام به این موضوع اشاره کرد که به دلیل رشد منفی اقتصادی ممکن است بازنشستگی به ضررش تمام شود و نگران است که آیا برای ادامه زندگی‌اش پول کافی داشته باشد. از طرف دیگر آن‌قدر کار دندانپزشکی را دوست دارد که می‌گوید بیکار بودن در طول روز برایش مانند یک کابوس است.
پاسخ: قطعاً زمان مناسب برای بازنشستگی، به تصمیم هر شخص بستگی دارد؛ البته سؤال و دغدغه‌های تام، هرچند شخصی، مورد سؤال سایر همکارانش هم هستند. ما همچنان که پا به سن می‌گذاریم، بسیاری از شرایطی که همکار شما مطرح کرد می‌توانند برایمان تبدیل به دغدغه شوند. تعدادی از افراد خوش شانس هستند و زندگی حرفه‌ای طولانی و پرثمری دارند؛ بنابراین می‌توانند بدون دغدغه خاصی بازنشست شوند که متأسفانه ظاهراً در مورد دوست شما چنین نیست. تام باید به خاطر داشته باشد هنگامی که فکر کردن به بازنشستگی با دغدغه هزینه‌های احتمالی دوران کهنسالی قاطی می‌شود، تعهد اخلاقی او به عنوان یک دندان‌پزشک تنها باید یک چیز باشد: سلامت بیمارانش.
بخشی از کد رفتار حرفه‌ای و اصول اخلاقی انجمن دندانپزشکی آمریکا (کد ADA) که به اصل «بی‌ضرری (آسیب نرساندن)» اختصاص دارد قطعاً باید مبنای اولیه تصمیم‌گیری او قرار گیرد. با توجه به نقص دید و کاهش قدرت توان دست‌ها آیا او هنوز قادر است از بهترین مهارت‌ها، توانایی‌ها و قدرت تصمیم‌گیری‌اش استفاده کند تا درمان مؤثری به بیماران ارائه دهد؟ بر اساس این اصل، تعهد اصلی دندان‌پزشک شامل به روز نگاه داشتن دانش و مهارت‌ها و شناخت توانایی‌های خود است.» بر طبق بخش «توانایی درمان کردن»، وظیفه دندان‌پزشک است که اگر به گونه‌ای دچار نقص شود که برای بیمارش خطرآفرین باشد، درمان‌های خود را محدود کند. این اصل می‌گوید:
«دندانپزشکی که به هر نوع بیماری مبتلا شود یا به‌نوعی دچار نقص شود که کارکنان یا بیمارانش را در معرض خطر قرار دهد باید بعد از مشاوره و توصیه یک پزشک حاذق فعالیت‌های درمانی خود را به‌گونه‌ای محدود نماید که خطری را متوجه کسی نکند. دندانپزشکی که به او توصیه شده این محدودیت‌ها را ایجاد کند، باید روند پیشرفت بیماری خود را رصد کند و در صورت لزوم محدودیت‌های بیشتری برای کارهای درمانی خود قائل شود.»
علاوه بر موضوع بازنشستگی، ممکن است بخواهید به همکار خود توصیه کنید تحت یک معاینه کامل قرار گیرد؛ چرا که شاید فعالیت‌هایی باشد که نباید آن‌ها را انجام دهد یا شاید در معرض نواقص قریب‌الوقوعی باشد که بیماران و کارکنانش را در معرض خطر قرار دهد.
بخشی از کد ADA که به «خیرخواهی (کار خوب انجام دادن)» اختصاص دارد هم باید در تصمیم تام برای بازنشستگی مورد توجه قرار گیرد. ما به عنوان دندان‌پزشک، همه می‌دانیم که باید در جهت بهبود رفاه بیمارانمان کار کنیم. این بخش از کد ADA به وضوح بیان می‌دارد که دندان‌پزشک از نظر اخلاقی متعهد است خدمات درمانی را با کیفیت و در زمان مؤثر انجام دهد. اصل «صداقت» کد ADA می‌گوید: «دندانپزشکان وظیفه دارند در تعامل با مردم صادق و قابل اعتماد باشند.» این اصل در مورد تصمیم برای بازنشست شدن هم کاربرد دارد. آیا توانایی‌های تام به نوعی تحت تأثیر قرار گرفته‌اند که صلاحیت او زیر سؤال رفته است؟ این سؤالی است که خود تام با یک ارزیابی شخصی به همراه نتایج معاینات می‌تواند بهتر به آن پاسخ دهد تا اینکه یک جلسه بازرسی به جرم آسیب به بیمار برگزار شود و او را دچار شرمساری کند.
در مورد واگذاری اختیار مطب به دندان‌پزشک دیگر باید گفت این تصمیمی است که به خود تام برمی‌گردد. در کد ADA نظریه مشورتی وجود دارد که درباره واگذاری اختیارات مطب صحبت می‌کند. این نظریه می‌گوید: «دندانپزشکی که مطب را به شخص دیگری واگذار می‌کند، در صورتی که اطلاع‌رسانی مناسبی به عموم مردم صورت داده باشد، می‌تواند نام خود را برای مدت بیش از ۱ سال بر سر در مطب نگاه دارد.» البته در بسیاری از ایالت‌ها این مدت از نظر قانونی کوتاه‌تر است.
خوب است شما به همکار خود یادآور شوید بعد از بازنشستگی فعالیت‌های زیادی هستند که می‌تواند انجام دهد: مشاوره دادن، کار درمانی پاره‌وقت یا کارهای مدیریتی در نهادهای دندانپزشکی. حرفه‌ی ما همیشه خواهان دندانپزشکان خوبی است که این کارها را به دست گیرند.
*«گاهِ اخلاق» توسط اعضاء شورای اخلاق، امور قضایی و آئین‌نامه انجمن دندانپزشکی آمریکا با همکاری ژورنال این انجمن تهیه شده است.
