زخم زبان می تواند سلامتی ما را چه در کوتاه مدت چه در بلند مدت تهدید کند. زخم زبان اغلب با ناراحتی، درد و گاهی اوقات مشکل در صحبت کردن یا خوردن همراه است. زخم‌ زبان از جمله مسائل شایع و ناخوشایند در زندگی روزمره افراد محسوب می ‌شوند. در این مقاله، انواع زخم زبان، علل، علائم و روش‌ های درمان را مورد بررسی قرار می ‌دهیم تا به افراد کمک کنیم با این مسئله روبرو شده و راه‌ های موثری برای مدیریت و درمان آن پیدا کنند.

زخم زبان چیست؟

زخم زبان که به عنوان زخم های دهان یا آفت دهان نیز شناخته می شود، ضایعات دردناکی هست که روی زبان یا پوشش داخلی دهان ایجاد می شود. این زخم ها می توانند از نظر اندازه متفاوت و بسیار آزاردهنده باشند. درد زخم دهان می تواند مشکلات جدی به همراه داشته باشد که در ادامه بررسی می کنیم.

انواع زخم دهان به همراه روش درمانی هرکدام

ژنژیواستوماتیت هرپسی اولیه:

ژنژیواستوماتیت هرپسی اولیه یک عفونت ویروسی است که معمولاً از اولین تماس با ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)، اغلب HSV-1، ایجاد می شود. این عارضه در کودکان شایع‌تر است و با زخم‌های دردناک متعدد در دهان، تورم لثه‌ها، گلودرد، تب و گاهی اوقات غدد لنفاوی متورم ظاهر می‌شود. درمان بر کاهش علائم تمرکز دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• داروهای ضد ویروسی: داروهای ضد ویروسی خوراکی مانند آسیکلوویر برای کاهش تکثیر ویروس و شدت علائم تجویز می شوند، به خصوص اگر در 72 ساعت اول شروع علائم شروع شوند.
• مدیریت درد: مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌توانند به مدیریت درد و تب کمک کنند. ژل های بی حس کننده موضعی یا دهان شویه نیز ممکن است برای تسکین زخم های دهان توصیه شود.
• هیدراتاسیون و تغذیه: حفظ هیدراتاسیون بسیار مهم است. به بیماران توصیه می شود که مایعات فراوان بنوشند و غذاهای نرم و غیر محرک مصرف کنند.

تبخال (هرپس لبیالیس):

تبخال که به عنوان تاول تب نیز شناخته می شود، توسط ویروس هرپس سیمپلکس، به طور معمول HSV-1 ایجاد می شود. آنها به صورت تاول های دردناک و پر از مایع در اطراف لب ها و دهان ظاهر می شوند. هدف از درمان تسریع بهبود و کاهش عود است:

• کرم ها و قرص های ضد ویروسی: کرم های ضد ویروسی موضعی مانند آسیکلوویر یا پنسیکلوویر را می توان در اولین علائم زخم برای کاهش شدت آن استفاده کرد. داروهای ضد ویروسی خوراکی، مانند آسیکلوویر، والاسیکلوویر یا فامسیکلوویر، به ویژه برای شیوع مکرر، مؤثرتر هستند.
• مسکن‌های درد: مسکن‌های بدون نسخه می‌توانند به کاهش ناراحتی کمک کنند.

بیماری دست، پا و دهان:

این بیماری ویروسی مسری معمولاً کودکان خردسال را تحت تأثیر قرار می دهد و با زخم در دهان روی دست ها و پاها مشخص می شود. معمولاً توسط ویروس کوکساکی ایجاد می شود:

• مدیریت علائم: مسکن های بدون نسخه و کاهش دهنده تب می توانند به مدیریت علائم کمک کنند. دهانشویه ها یا اسپری ها ممکن است درد زخم های دهان را کاهش دهند.
• هیدراتاسیون: مهم است که با نوشیدن مایعات هیدراته بمانید. فرآورده های شیر سرد می توانند تسکین دهنده باشند، در حالی که باید از خوردن غذاها و نوشیدنی های اسیدی یا تند خودداری کرد.

کیلیت زاویه‌ای:

کیلیت زاویه‌ای یک بیماری التهابی در یک یا هر دو گوشه دهان است که اغلب با قرمزی، ترک خوردگی و درد همراه است. علل آن عبارتند از عفونت های قارچی یا باکتریایی، کمبودهای تغذیه ای یا دندان مصنوعی نامناسب. درمان بر اساس علت متفاوت است:

• کرم های ضد قارچ یا پمادهای استروئیدی: برای درمان عفونت های قارچی یا باکتریایی استفاده می شود.
• مکمل های غذایی: اگر ناشی از کمبود باشد، ممکن است مکمل هایی مانند ویتامین B، آهن و روی توصیه شود.
• کرم های بازدارنده: محافظت از ناحیه در برابر بزاق می تواند به بهبود زخم ها کمک کند.

آفت دهان:

آفت دهان ضایعات کوچک و کم عمقی هستند که بر روی بافت های نرم دهان یا در پایه لثه ایجاد می شوند. بر خلاف تبخال، آفت ناشی از ویروس تبخال نیست و مسری نیست. علت دقیق آن ناشناخته است، اما عواملی مانند استرس، آسیب جزئی به دهان، غذاهای اسیدی و کمبود ویتامین می‌توانند باعث ایجاد آن‌ها شوند. درمان بر تسکین درد و ترویج بهبودی تمرکز دارد:

• درمان های موضعی: محصولات موضعی بدون نسخه (ژل، کرم یا مایعات) می توانند از زخم محافظت کنند یا درد را کاهش دهند.
• داروهای خوراکی: در موارد شدید ممکن است به داروهای خوراکی مانند کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب و درد نیاز باشد.
• دهانشویه ها: دهانشویه تجویز شده حاوی استروئید دگزامتازون التهاب یا لیدوکائین را برای تسکین درد کاهش می دهد.

لکوپلاکیا:

لکوپلاکیا به صورت لکه ها یا پلاک های سفید و ضخیم روی غشاهای مخاطی دهان ظاهر می شود. این می تواند واکنشی به یک ضربه جسمی تحریک کننده، مزمن یا استفاده از محصولات تنباکو باشد. در حالی که لکوپلاکیا اغلب خوش خیم است، گاهی اوقات می تواند مقدم بر سرطان باشد، بنابراین نظارت دقیق بر این تکه ها ضروری است. استراتژی های درمانی عبارتند از:

• از بین بردن محرک ها: توقف مصرف تنباکو و رسیدگی به سایر محرک های بالقوه اولین گام های حیاتی است.
• برداشتن با جراحی: در مواردی که لکه ها مشکوک یا علامت دار هستند یا اگر پس از برداشتن محرک ها برطرف نشدند، دندانپزشک یا متخصص ممکن است برداشتن جراحی یا لیزر درمانی را توصیه کند.
• نظارت منظم: قرار ملاقات های بعدی برای نظارت بر هرگونه تغییر در تکه ها که ممکن است نشان دهنده بدخیمی باشد ضروری است.

اریتروپلاکیا:

اریتروپلاکیا با لکه های قرمز رنگ در دهان مشخص می شود که نمی توان آن ها را به دلیل دیگری نسبت داد. این لکه ها در مقایسه با لکوپلاکیا خطر سرطانی شدن بسیار بالاتری دارند. با توجه به ارتباط قابل توجه آن با سرطان های دهان، درمان اغلب شامل موارد زیر است:

• بیوپسی: بیوپسی معمولاً برای تعیین وجود دیسپلازی یا کارسینوم انجام می شود.
• برداشتن جراحی: با توجه به خطر بالای بدخیمی، برداشتن ضایعات به طور کلی توصیه می شود. این می تواند از طریق جراحی سنتی، برداشتن لیزر یا کرایوتراپی باشد.
• معاینات منظم: پیگیری نزدیک با یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی برای نظارت بر عود یا ایجاد ضایعات جدید ضروری است.

زخم های خفیف شانکر در دهان:

در میان انواع مختلف زخم زبان، زخم های جزئی شانکر شایع ترین نوع این زخم ها هستند. آنها معمولاً کوچک، بیضی شکل هستند و تمایل به التیام بدون بر جای گذاشتن جای زخم دارند. روند بهبودی آفت‌های خفیف معمولاً حدود یک تا دو هفته طول می‌کشد.

زخم های ناشی از آسیب:

زخم زبان می تواند در اثر صدمات فیزیکی به زبان ایجاد شود که شامل مواردی مانند گاز گرفتن تصادفی زبان، مصرف بیش از حد غذاها یا نوشیدنی های داغ یا سایر اشکال آسیب فیزیکی مستقیم است. این زخم ها نتیجه شایع چنین آسیب هایی هستند و می توانند باعث ناراحتی قابل توجهی شوند.

زخم های ناشی از عدم رعایت بهداشت دهان و دندان:

اقدامات ناکافی مراقبت از دهان می تواند به ایجاد زخم روی زبان کمک کند. بی توجهی به بهداشت مناسب دندان ممکن است شرایطی را برای عفونت های باکتریایی ایجاد کند. حفظ یک روال مراقبت کامل از دهان برای جلوگیری از بروز زخم های ناشی از بهداشت ضعیف ضروری است.

زخم زبان شرایط پزشکی زمینه ای:

در موارد خاص، زخم زبان می‌تواند نشان‌دهنده شرایط پزشکی زمینه‌ای پیچیده‌تر باشد. شرایطی مانند مشکلات گوارشی (مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو)، بیماری‌های خودایمنی یا عفونت‌های ویروسی ممکن است باعث ایجاد زخم در زبان شوند. این زخم‌ها می‌توانند به‌عنوان نشانگرهای بالقوه برای وجود این نگرانی‌های زمینه‌ای سلامتی عمل کنند و ممکن است نیاز به ارزیابی و درمان بیشتر پزشکی داشته باشند.

زخم زبان می تواند به طور قابل توجهی فعالیت های روزانه را مختل کند، به ویژه زمانی که باعث ناراحتی در هنگام غذا خوردن، صحبت کردن یا حتی در حین انجام کارهای معمول بهداشت دندان مانند مسواک زدن شود. برای مدیریت موثر و درمان زخم زبان، توصیه می‌شود که اقدامات بهداشتی دهان و دندان را حفظ کنید و در صورت تداوم یا بدتر شدن زخم‌ها در طول زمان، به دنبال مراقبت فوری پزشکی باشید.

مهمترین علائم زخم دهان چیست؟

• درد و ناراحتی: زخم های دهان با وجود درد یا ناراحتی موضعی در ناحیه آسیب دیده مشخص می شود. این ناراحتی می تواند از نظر شدت متفاوت باشد، از تحریک خفیف تا درد شدید متغیر است. در نتیجه، افراد مبتلا به زخم دهان ممکن است هنگام خوردن، نوشیدن یا صحبت کردن دچار مشکل شوند.
• ضایعات قابل مشاهده: زخم های دهان معمولاً به صورت ضایعات مشخص در داخل حفره دهان ظاهر می شوند. این ضایعات اغلب به صورت زخم های گرد یا بیضی شکل با ناحیه مرکزی که به رنگ سفید، خاکستری یا زرد به نظر می رسد ظاهر می شوند. در اطراف این منطقه مرکزی معمولاً یک حاشیه قرمز وجود دارد. ظاهر این زخم ها بسته به اندازه و مرحله رشد آنها ممکن است تغییر کند.
• تورم: علاوه بر درد و ناراحتی، افراد مبتلا به زخم دهان ممکن است متوجه تورم در مجاورت ناحیه زخم شوند. این تورم می تواند ناراحتی کلی را تشدید کند و فعالیت هایی مانند جویدن یا صحبت کردن را چالش برانگیزتر کند.
• احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن زبان: برخی از افراد ممکن است احساس سوزش یا گزگز را در ناحیه ای که زخم دهان در حال ایجاد یا در شرف شکل گیری است، تجربه کنند. این احساس اغلب قبل از توسعه کامل زخم است.
• لکه های قرمز یا سفید: زخم های زبان اغلب به صورت لکه های متمایز قرمز یا سفید روی سطح زبان ظاهر می شوند. این لکه ها معمولاً شکل نامنظم دارند و می توانند اندازه آنها متفاوت باشد.
• تورم و حساسیت زبان: تورم یک علامت شایع همراه زخم زبان است. التهاب ناشی از زخم می تواند منجر به تورم موضعی در ناحیه آسیب دیده شود. این تورم نه تنها به ناراحتی می‌افزاید، بلکه می‌تواند فعالیت‌های ضروری مانند صحبت کردن و خوردن را چالش‌برانگیز کند. انعطاف پذیری و حرکت طبیعی زبان می تواند مانع شود و افزایش حجم زبان به دلیل تورم می تواند منجر به گاز گرفتن تصادفی شود و درد و ناراحتی را بیشتر تشدید کند.
• مشکل در غذا خوردن(درد و سوزش در تماس زبان با غذاهای اسیدی) : به دلیل درد و افزایش حساسیت مرتبط با زخم های دهان، ممکن است افراد در مصرف برخی غذاها مشکل پیدا کنند. به ویژه غذاهای تند، اسیدی یا ساینده می توانند برای خوردن آزاردهنده باشند.
• مشکل در صحبت کردن: صحبت کردن نیز می تواند در صورت وجود زخم های دهان ناراحت کننده باشد. حرکت زبان و دهان در حین گفتار می تواند باعث تحریک و بدتر شدن زخم ها شود و ارتباط را به چالش بکشد.
• دوره‌های مکرر: زخم‌های دهان می‌تواند برای برخی افراد یک مسئله اپیزودیک باشد. پس از بهبودی یک زخم، زخم‌های جدید ممکن است در نواحی مختلف حفره دهان ظاهر شوند که منجر به دوره‌های مکرر ناراحتی می‌شود.
• مدت زمان: مدت زمان زخم های دهان می تواند بسیار متفاوت باشد. زخم های جزئی معمولا در عرض یک تا دو هفته برطرف می شوند. با این حال، زخم های اصلی ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا بهبود یابد و احتمالاً چندین هفته طول بکشد.
• محل زخم روی زبان: زخم های دهان می توانند در قسمت های مختلف حفره دهان از جمله زبان، گونه های داخلی، لب ها، لثه ها و دهان ایجاد شوند. مکان آنها می تواند بر سطح ناراحتی و سهولت مدیریت آنها تأثیر بگذارد.

تاکید بر این نکته ضروری است که در حالی که بیشتر زخم های دهان خوش خیم هستند و تمایل دارند خود به خود برطرف شوند، زخم های مداوم یا غیرعادی بزرگ باید توسط یک متخصص مراقبت های بهداشتی ارزیابی شوند. در برخی موارد، زخم های دهان می تواند نشانه ای از یک بیماری زمینه ای مانند بیماری های خود ایمنی، اختلالات گوارشی یا عفونت های ویروسی باشد. جستجوی توصیه های پزشکی می تواند به شناسایی و رفع هر گونه علت زمینه ای بالقوه یا ارائه درمان مناسب برای زخم های دهانی شدید یا عود کننده کمک کند و از سلامت و رفاه کلی دهان و دندان فرد اطمینان حاصل کند.

پیشگیری از زخم زبان

بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید: مسواک زدن منظم و نخ دندان کشیدن، همراه با استفاده از دهانشویه ضد عفونی کننده، می تواند به پیشگیری از عفونت هایی که ممکن است منجر به زخم شود، کمک کند.

1- از غذاهای محرک پرهیز کنید: غذاهای اسیدی، تند یا بیش از حد شور می توانند دهان را تحریک کنند و باید در حد اعتدال مصرف شوند، به خصوص اگر مستعد ابتلا به زخم هستید.

2- استرس را محدود کنید: سطوح بالای استرس می تواند بر سیستم ایمنی شما تأثیر بگذارد و شما را مستعد ابتلا به زخم های دهانی کند. تکنیک های کاهش استرس مانند مدیتیشن، تنفس عمیق یا یوگا را تمرین کنید.

3- حمایت تغذیه ای: اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی شما سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی، به ویژه ویتامین B12، آهن است که می تواند به جلوگیری از زخم کمک کند.

4- از دخانیات و الکل اجتناب کنید: هر دو می توانند غشاهای مخاطی دهان شما را تحریک کنند و برای کاهش خطر زخم باید از مصرف آنها اجتناب کرد.

5- از دهان خود محافظت کنید: اگر ورزش می کنید، از محافظ دهان برای محافظت در برابر آسیب استفاده کنید.

چه عواملی علت زخم زبان هستند؟

1- ضربه: صدمات ناشی از گاز گرفتن ناخواسته زبان، خوردن غذای داغ، مسواک زدن نامناسب، جویدن غذاهای سفت و ایمپلنت های نامناسب دندان مانند بریس می تواند باعث زخم زبان شود. یک دندان نامرتب یا کج می تواند به زبان شما ساییده شود و باعث زخم و درد شود.

2- استرس: استرس مجموعه ای از مواد شیمیایی را در بدن آزاد می کند که کل بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث ایجاد زخم روی زبان نیز می شود.

3- غذاهای خاص: مصرف مواد غذایی مانند مرکبات و سبزیجات مانند پرتقال، لیمو یا گوجه فرنگی می تواند باعث تحریک یا بدتر شدن زخم زبان شود. شکلات، بادام زمینی و بادام نیز ممکن است شما را در معرض خطر بالای زخم زبان قرار دهند. کمبود ویتامین B6 باعث ایجاد زخم های مکرر دهان می شود که می تواند زبان را نیز درگیر کند.

4- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن می تواند زبان را تحریک کند و باعث ایجاد زخم شود و ترک سیگار نیز می تواند باعث همین امر شود. اولین باری که سیگار را ترک می کنید ممکن است به طور موقت زخم زبان ایجاد کند.

5- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی معمولاً در زنان در طول چرخه قاعدگی ماهانه باعث ایجاد زخم می شود.

6- برخی از بیماری های پزشکی: عفونت هرپس سیمپلکس می تواند باعث ایجاد زخم های دردناک روی زبان شود. ضایعات قرمز دردناک روی زبان یکی از علائم کلاسیک بیماری دست، پا و دهان است. در بیمار مبتلا به سل، به ندرت ممکن است زخم سلی روی زبان ایجاد شود. بیماری هایی مانند بیماری کرون، بیماری سلیاک، پمفیگوس یا ولگاریس می توانند باعث ایجاد زخم در دهان از جمله زبان شوند. برخی از افرادی که از اختلال در عملکرد سیستم ایمنی و اختلالات گوارشی رنج می برند نیز در معرض خطر ابتلا به زخم هستند.

7- داروهای خاص: گاهی اوقات، برخی از داروها مانند مسکن ها یا بتا بلوکرها که برای درمان بیماری ها استفاده می شوند، می توانند باعث ایجاد زخم در زبان شوند.

8- سرطان دهان: زخم زبان ممکن است از سرطان دهان نیز ایجاد شود. بیشتر سرطان های دهان از زبان شروع می شوند. زخم ها معمولاً در مرحله اولیه سرطان بدون درد هستند. اما آنها می توانند در مراحل پیشرفته غیر قابل تحمل باشند. اگر زخم مداوم روی زبان خود دارید با پزشک مشورت کنید.

علت زخم دهان کودک چیست؟

همه ما در برهه‌ای از زندگی‌مان زخم‌های دهانی داشته‌ایم و بچه‌ها هم فرقی با هم ندارند. بچه ها اغلب وقتی برای اولین بار آن را تجربه می کنند، ناراحت می شوند، بدون اینکه متوجه شوند که به زودی خود به خود بهبود می یابد. عوامل زیادی مانند کمبود اسید فولیک، ویتامین B12 و آهن موجود در غذا می تواند منجر به ایجاد زخم در دهان شود. درک دلایل و درمان این زخم ها به شما کمک می کند تا کودک خود را آرام کنید و او را از این دوران ناخوشایند عبور دهید.

شایع ترین علت زخم های دهان در کودکان آسیب است. در اینجا دلایلی وجود دارد که می تواند باعث ایجاد زخم دهان در نوزادان و کودکان شود: