اپیدمی بیماری ویروس کرونا ۲۰۱۹ (کووید -۱۹) که در شهر ووهان چین سرچشمه گرفته است، تدریجاً به یک چالش عمده و مهم بهداشت عمومی تبدیل شده است که علاوه بر کشور چین سایر کشورهای جهان را نیز درگیر نموده است. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که شیوع بیماری ویروس کرونا یک نگرانی اورژانسی بهداشت عمومی را در سطح بین‌الملل به وجود آورده است. از تاریخ ۲۶ فوریه ۲۰۲۰، کووید-۱۹ در ۳۴ کشور، با جمع ۲۳۹،۸۰ مورد تائید شده آزمایشگاهی و ۲۷۰۰ مورد فوتی شناخته شده است (که اکنون تعداد مبتلایان در ابتدای ماه آوریل به حد یک میلیون نفر در جهان رسیده است).
با توجه به ویژگی‌های محیط دندانپزشکی، خطر انتقال عفونت می‌تواند در بین بیماران و دندانپزشکان زیاد باشد. برای مطب‌های دندانپزشکی و بیمارستان‌ها در مناطقی که تحت تأثیر کووید-۱۹ قرار می‌گیرند پروتکل‌های فوری کنترل عفونت سخت‌گیرانه و مؤثر ضروری می‌باشند. این مقاله، بر اساس تجربه‌های چین و همچنین دستورالعمل‌های مرتبط و تحقیقات انجام شده، دانش ضروری راجع به کووید -۱۹ و عفونت بیمارستانی در مراکز دندانپزشکی را ارائه می‌دهد و پروتکل‌های مدیریت توصیه شده برای دندانپزشکان و دانشجویان در مناطق آسیب‌دیده را فراهم می‌کند.
خلاصه موارد مهم:
افراد در معرض خطر بالا عفونت:
مشاهدات فعلی نشان می‌دهد که افراد در هر سنی به طور کلی مستعد ابتلا به این بیماری عفونی جدید هستند. با این حال، کسانی که در تماس نزدیک با بیماران مبتلا به کووید-۱۹ علامت‌دار و بدون علامت هستند، از جمله کادر درمانی و سایر بیماران بستری در بیمارستان، در معرض خطر بالاتری برای عفونت CoV-SARS-2 می‌باشند. در مرحله اولیه از اپیدمی، در یک تجزیه و تحلیل از ۱۳۸ بیمار بستری با کووید-۱۹ در ووهان، ۵۷ نفر (٪۴۱) تصور می‌شد در بیمارستان آلوده شده‌اند، از جمله ۴۰ نفر (۲۹٪) کادر درمان و ۱۷ نفر (۱۲٪) که به دلایل دیگر در بیمارستان بستری شدند (وانگ و همکاران ۲۰۲۰). از ۱۴ فوریه سال ۲۰۲۰، در مجموع تعداد ۱۷۱۶ تا تاریخ این تحقیق از بین کادر درمان در چین به CoV-SARS-2 آلوده شدند، که شامل ۸/۳ ٪بیماران مبتلا در کشور بود و ۶ نفر از این گروه فوت شدند.
خلاصه تظاهرات بالینی:
اکثر بیماران تب و سرفه خشک را تجربه کردند، در حالی که برخی نیز تنگی نفس، خستگی و موارد دیگری مانند علائم آتیپیک مانند درد عضلانی، سردرگمی، سردرد، گلودرد، اسهال و استفراغ نیز داشتند (چن، ژو و همکاران ۲۰۲۰). به طور کلی، افراد مسن و دارای مشکلات پیش‌زمینه‌ای (به عنوان مثال، دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی عروقی) پیش‌آگهی ضعیف‌تری داشتند (کِویی و همکاران ۲۰۲۰؛ وانگ و همکاران ۲۰۲۰; یانگ و همکاران ۲۰۲۰).
کنترل عفونت در دندانپزشکی:
خطر عفونت بیمارستانی در محیط کار دندانپزشکی، مراجعه‌کنندگانی که سرفه و عطسه می‌کنند و یا درمان‌های دندانی دریافت می‌کنند از جمله در رویه‌هایی که با استفاده از هندپیس با سرعت بالا یا اولتراسونیک می‌باشد ترشحات دهانی، بزاق یا خون بیمار را به هوا و محیط اطراف پخش می‌کنند. ابزار دستی دندانپزشکی پس از استفاده امکان آلوده شدن با میکروارگانیسم‌های مختلف بیماری‌زا را دارند و یا حتی‌امکان قرار گرفتن در معرض یک محیط آلوده در کلینیک را نیز دارند.
همچنین، عفونت می‌توانند از طریق سوراخ شدن پوست با وسایل تیز و برنده و یا تماس مستقیم بین غشاهای مخاطی و دست‌های آلوده ایجاد شوند (کوهن و همکاران ۲۰۰۳).
با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد رویه‌های دندانپزشکی با وجود تعداد زیادی قطرات و ذرات معلق در هوا که ایجاد می‌شوند، اقدامات حفاظتی استاندارد روتین هنگام معالجات بالینی دندانی به اندازه کافی برای جلوگیری از انتشار کووید-۱۹ مؤثر نیستند. بخصوص هنگامی که بیماران در دوره نهفته قرار دارند، غافل از اینکه آن‌ها آلوده به عفونت هستند و یا تصمیم به پنهان کردن عفونت خود دارند.
پروتکل‌های کنترل عفونت مؤثر
رعایت بهداشت دست مهم‌ترین اقدام برای کاهش خطر انتقال میکروارگانیسم‌ها به بیماران می‌باشد. (الرسون و همکاران ۲۰۰۰). بسته به نوع سطح، دما یا رطوبت محیط CoV-SARS-2 می‌تواند بر روی سطوح برای چند ساعت یا حداکثر چند روز وجود داشته باشد (WHO 2020c). این امر نیاز به بهداشت خوب دست را تقویت می‌کند و اهمیت ضدعفونی کردن کامل همه سطوح در کلینیک دندانپزشکی را در بر دارد. استفاده از تجهیزات محافظ شخصی از جمله ماسک، دستکش، لباس و عینک یا سپر صورت، برای محافظت از پوست و مخاط توصیه می‌شود (به طور بالقوه) در برابر خون و ترشحات آلوده.
از آنجا که مسیر اصلی انتقال CoV-SARS-2 قطرات تنفسی هستند، ماسک‌های N-95 که توسط انستیتوی ایمنی و بهداشت شغلی ملی تأیید شده‌اند و یا ماسک‌های استاندارد ۲FFP که توسط اتحادیه اروپا تعیین شده‌اند برای انجام کارهای معمول دندانپزشکی توصیه می‌شوند.
توصیه‌های لازم برای کلینیک‌های دندانپزشکی
دندانپزشکان باید اقدامات سخت‌گیرانه‌ای در مورد حفاظت شخصی داشته باشند و از عملیاتی که می‌تواند قطرات یا ذرات معلق در هوا تولید کند جلوگیری یا به حداقل برسانند. استفاده از دفع کننده‌های بزاق با حجم کم یا زیاد می‌تواند باعث کاهش تولید قطرات و ذرات معلق در هوا شود (کوهن و همکاران ۲۰۰۳؛ لی و همکاران ۲۰۰۴؛ سامارانایایک و پیریس ۲۰۰۴).
پرسنل خود را از قبل بررسی کنید و باید در مورد وضعیت سلامتی و سابقه تماس یا مسافرت از بیماران نیز سؤال پرسیده شود (WHO 2020a) در بدو ورود به بیماران و همراهان ماسک‌های پزشکی ارائه شود و دمای آن‌ها اندازه‌گیری شود. بیماران مبتلا به تب باید ثبت‌نام و به بیمارستان‌های معین ارجاع داده شوند. اگر بیمار طی ۱۴ روز گذشته به مناطق اپیدمی مراجعه کرده است و قرنطینه به مدت حداقل ۱۴ روز پیشنهاد می‌شود. در مناطقی که کووید-۱۹ گسترش یافته است، اقدامات دندانپزشکی غیر اورژانس باید به تعویق بیفتد (کوهن و همکاران ۲۰۰۳؛ لی و همکاران ۲۰۰۴؛ سامارانایایک و پیریس ۲۰۰۴).
معاینه دهان و دندان:
شستشوی ضد میکروبی دهان قبل از اقدامات درمانی می‌تواند تعداد میکروب‌ها در حفره دهان را کاهش دهد (کهن و همکاران ۲۰۰۳؛ مارویی و همکاران. ۲۰۱۹). از رویه‌هایی که احتمال القاء سرفه در آن وجود دارند باید (در صورت امکان) اجتناب شود و یا با احتیاط انجام شود (WHO 2020a). مراحل تولید آئروسل، مانند استفاده از پوآر آب و هوا نیز باید تا حد امکان به حداقل برسد. اگرچه معاینه پرتونگاری داخل دهانی رایج‌ترین روش رادیوگرافی در تصویربرداری دندان است. با این حال، می‌تواند ترشح بزاق و سرفه را تحریک کند (واندنبرگ و همکاران ۲۰۱۰)؛ بنابراین، رادیوگرافی خارج دهانی، مانند رادیوگرافی پانورامیک و سی تی، گزینه‌های مناسبی در هنگام شیوع کووید-۱۹ هستند.
درمان موارد اورژانسی:
فوریت‌های دندانی ممکن است در یک دوره کوتاه رخ دهند و تشدید شوند و بنابراین نیاز به اقدامات فوری دارند. استفاده از رابردم و بزاق‌کش با حجم زیاد می‌توانند به حداقل رساندن آئروسل‌ها و یا جلوگیری از پخش شدن آن‌ها در حین رویه درمانی کمک کند. علاوه بر این، محافظ صورت و عینک در حین استفاده از هندپیس با سرعت بالا و یا سرعت کم با اسپری آب ضروری می‌باشند (سامارانایک و همکاران.۱۹۸۹). اگریک دندان پوسیده با علائم پالپیت برگشت‌ناپذیر تشخیص داده شود، اکسپوز پالپ پس از بی‌حسی موضعی، برداشت پوسیدگی با روش شیمیایی-مکانیکی با استفاده از رابردم و بزاق‌کش در حجم بالا انجام می‌شود؛ و در نهایت می‌توان عصب‌کشی را برای کاهش درد انجام داد. مواد پرکننده را می‌توان بعداً به آرامی بدون نیاز به داروی بی‌حسی مطابق دستور و توصیه شرکت‌سازنده جایگزین کرد.
لازم به ذکر است ما بیماری را ملاقات کردیم که به دلیل دندان ترک خورده، بدون پوسیدگی دندان درد خودبه‌خود داشت و با استفاده از یک هندپیس با سرعت بالا آماده‌سازی حفره را انجام دادیم. بیمار درخواست نگه داشتن دندان خود را داشت و برای کاهش خطر ابتلا و شیوع عفونت بیمارستانی به عنوان آخرین بیمار در روز قرار گرفت. بعد از مراحل درمان، تمیز کردن و ضدعفونی و گندزدایی محیط انجام شد. از طرف دیگر، در صورت مواجهه با موارد مشکوک کووید-۱۹ بیماران می‌توانند در یک اتاق ایزوله و با تهویه مناسب و یا در اتاق‌های تحت فشار منفی معالجه شوند.
طرح درمان برای شکستگی‌های دندانی، جا به جایی دندان و بیرون افتادن کامل دندان از ساکت دندانی، بستگی به سن، شدت آسیب‌دیدگی بافت دندانی، تکامل ریشه و مدت زمان بیرون افتادگی دندان دارد (اندرسون و همکاران ۲۰۱۲؛ دی آنجلیس و همکاران ۲۰۱۲؛ مالمگرن و همکاران. ۲۰۱۲).
اگر دندان نیاز به کشیدن دارد، بخیه قابل جذب ترجیح داده می‌شود. برای بیماران دارای صدمه بافت نرم صورت، دبریدمان و بخیه باید استفاده شود. توصیه می‌شود ناحیه زخم را به آرامی بشویید و از بزاق‌کش استفاده کنید تا از پخش شدن بزاق جلوگیری شود. موارد تهدیدکننده آسیب‌های دهان و فک و صورت و جراحات ترکیبی باید فوراً CT قفسه سینه انجام شود برای در بیمارستان بستری شوند و در صورت وجود تشخیص و رد کردن موارد مشکوک به عفونت.
