به گزارش دندانه :
سؤال: من با یکی از همکلاسی‌های دوران دانشگاهم که سال‌ها است با او دوست هستم در یک مطب خصوصی به شکل شراکتی کار می‌کنم. او سال گذشته تصادف شدیدی با یک موتورسیکلت داشت و دچار درد مدام و شدید گردن و پشت شد. گروهی از پزشکان بعد از عمل از نزدیک بر وضعیت بهبودی و مدیریت درد او نظارت داشتند. هفته‌ی گذشته تلفنی نگران‌کننده از یک داروساز داشتم که گفت همکارم تعداد زیادی نسخه‌ی مسکن مخدر نوشته؛ اما او به من گفت به دلایل قانونی آن‌ها را تجویز کرده است. من از این بابت نگرانم که او به این داروها وابستگی پیدا کرده باشد و در شرایط نامناسبی دست به کار درمانی بزند. می‌دانم درد مزمن شدید دارد؛ اما علاوه بر آسیب روانی و جسمی که ممکن است به خودش وارد آید نگران مصالح بیمارانش و مسئولیت حرفه‌ای ناشی از اعتیاد به مسکن مخدر هستم. تعهدات اخلاقی من در این موقعیت چیست؟
پاسخ: چالش اخلاقی که مطرح کردید از نظر حرفه‌ای و شخصی پیچیده است و نتایج جدی چنین رفتاری ما را بر آن می‌دارد اصول قانونی، اخلاقی و رفتاری آن را ارزیابی کنیم. کد رفتار حرفه‌ای و اصول اخلاقی انجمن دندانپزشکی آمریکا (کد ADA) ابزار ارزشمندی برای راهنمایی شما به سوی یک عملکرد مناسب است.
بر اساس بخشی از کد ADA که به «آسیب نرساندن به بیمار» اختصاص دارد تعهدات اولیه دندان‌پزشک شامل «به روز نگه داشتن دانش و مهارت‌ها»، «دانستن محدودیت‌های شخص»، «دانستن شرایطی که می‌توان اختیار درمان بیمار را به نیروهای کمکی سپرد» و «زمان مقتضی برای ارجاع او به دندان‌پزشک متخصص یا سایر درمانگران» است.
روشن است دندانپزشکی که به سوءمصرف دچار است می‌تواند به بیمار آسیب برساند. باید به خاطر داشته باشید که بین مصرف و سوءمصرف تفاوت وجود دارد و مصرف صحیح دوزهای درمانی داروها سبب ناتوانی در درمان نمی‌شود. نظریه‌ی مشورتی کد ADA که به «نقصان شخصی» اختصاص دارد به این موضوع می‌پردازد:
«درمان بیمار در شرایطی که دندان‌پزشک سوءمصرف مواد، الکل یا سایر مواد شیمیایی داشته و سبب نقصان توانایی او در انجام خدمات درمانی می‌شود کاری غیرقانونی است. تمام دندانپزشکان از نظر اخلاقی متعهد هستند به همکارانی که به این نقیصه دچار هستند اصرار ورزند برای درمان خود اقدام کنند. دندان‌پزشکانی که اطلاع موثق دارند همکارشان در شرایط نامناسب دست به درمان می‌زند، مسئولیت اخلاقی دارند مشاهدات خود را به کمیته‌های مربوطه که در جوامع دندانپزشکی وجود دارند گزارش دهند.»
در این کد مشورتی بر دو موضوع تأکید شده است: اقدامات دندانپزشکی که ممکن است در شرایط نامناسب کار کند و اقدامات همکارانش. ابتدا این موضوع را در نظر می‌گیریم که دندانپزشکی که شرایط نامناسبی دارد، ممکن است به بیمار آسیب برساند و نظریه مشورتی که ذکر شد را نقض کند. به علاوه نظریه‌ی مشورتی دیگری که به «توانایی درمان» اختصاص دارد می‌گوید:
«دندانپزشکی که به هر بیماری مبتلاست یا به هر دلیلی دچار نوعی نقص و ناتوانی است که ممکن است بیمار یا پرسنل مطب را در معرض خطر قرار دهد، باید با مشورت و توصیه‌ی پزشکان، اقدامات درمانی خود را به محدوده‌ای که برای بیمار و پرسنل خطری ندارد تقلیل دهد.»
بنابراین درمانگری که به داروی مسکن اعتیاد دارد از نظر اخلاقی وظیفه دارد از هر درمانی که به بیمارانش آسیب می‌رساند دوری کند.
ملاحظه‌ی اخلاقی بعدی، به تعهدات و اقدامات جامعه در قبال این موضوع ارتباط دارد. وظایف همکاران دندان‌پزشک و به خصوص شریک کاری او در این رابطه چیست؟ آن‌ها در صورتی که اطلاعات موثقی درباره وجود ناتوانی در دندان‌پزشک دارند، باید او را به درمان وادارند و همچنین از نظر اخلاقی متعهد هستند موضوع را به کمیته‌ی مربوطه در نهاد دندانپزشکی مناسب اطلاع دهند. اگرچه این انجام مسئولیت‌ها ممکن است از نظر شخصی و حرفه‌ای مشکل باشد؛ اما هدف از آن‌ها محافظت از تمام افراد از قبیل دندان‌پزشک، بیماران و عموم مردمی است که با این موضوع درگیرند.
با این حال منطقی به نظر می‌رسد قبل از هر اقدامی، قوانین محلی ویژه را بررسی کنید و از برنامه‌های نهادهای دندانپزشکی در این راستا مطمئن شوید.
بر طبق اصل «بی‌ضرری (آسیب نرساندن)»، دندان‌پزشک موظف است در جهت ارتقاء رفاه بیمار عمل کند. به‌علاوه، نظریه‌ی مشورتی که به «رفتار حرفه‌ای در محل کار» مربوط است، می‌گوید: «دندانپزشکان از نظر اخلاقی متعهد هستند محیط کاری ایجاد کنند که حامی روابط مبتنی بر احترام و همکاری بین تمام کسانی باشد که در درمان دندانپزشکی دخیل هستند.» هرگونه نقصان که بر ارائه خدمات درمانی مناسب تأثیر بگذارد، تعهد اخلاقی به روابط محترمانه بین دندان‌پزشک، بیمار و هر یک از اعضاء گروه درمانی را نقض می‌کند.
اصل عدالت «انصاف»، می‌گوید: «دندان‌پزشک وظیفه دارد بیمار را به شکل منصفانه‌ای مداوا کند.» درمان در شرایط نامناسب، برای بیمار، همکاران و در نهایت عموم مردم و حرفه‌ی دندانپزشکی، امری منصفانه نیست. انجام خدمات درمانی توسط دندان‌پزشک همکار شما تحت تأثیر هر نوع ماده‌ی شیمیایی که ممکن است بر قضاوت حرفه‌ای و توانایی‌های درمانی او تأثیر بگذارد، می‌تواند صلاحیت او و در نتیجه اعتمادی که در جامعه به دندان‌پزشک وجود دارد را تخریب کند. در بخش «خدمات اجتماعی» کد ADA به این موضوع اشاره شده است:
از آنجا که دندانپزشکان تعهد اخلاقی دارند از دانش، مهارت‌ها و تجربیات خود برای بهبود سلامت دهان عموم مردم استفاده کنند و در جامعه به عنوان گروه مرجع قلمداد می‌شوند، باید به‌گونه‌ای رفتار کنند که سبب عزت مندی حرفه‌ی خود شوند.
اگرچه اصل «صداقت» به طور مشخص به وجود نقص در دندان‌پزشک مربوط نیست، به‌گونه‌ای به موقعیتی که شرح دادید ارتباط پیدا می‌کند: «دندانپزشکان وظیفه دارند در تعامل خود با مردم صادق باشند. براساس این اصل، تعهدات اولیه‌ی دندان‌پزشک شامل احترام به اعتماد نهفته در رابطه‌ی بیمار و دندان‌پزشک، صادقانه ارتباط برقرار کردن و به دور از فریب است.»
بنا بر آنچه گفته شد می‌بینیم اعتماد موجود به حرفه‌ی دندانپزشکی می‌تواند توسط دندانپزشکی که در عین ناتوانی دست به درمان می‌زند خدشه‌دار شود. به یاد داشته باشید آنچه گفتیم به این معنا نیست که همکار شما چنین آسیب‌هایی را متوجه بیماران می‌کند؛ بلکه او احتمالاً از این صلاحیت برخوردار است که متوجه مشکل موجود شود و با انجام تغییراتی در درمان مناسب خود از قرار دادن بیمار در موقعیت خطرناک خودداری کند.
تمام استانداردهای بالای اخلاقی که از دندانپزشکان انتظار می‌رود یک هدف اولیه دارند: منفعت بیمار. گمان می‌رود التزام به استانداردهای بالای اخلاقی نه‌تنها به نفع بیماران شما، بلکه در نهایت به نفع همکارتان و خود شما، عموم مردم و به طور کلی حرفه‌ی دندانپزشکی است. درک و مطابقت با کد ADA دندانپزشکان را قادر می‌سازد چالش‌های اخلاقی که در درمان روزمره دندانپزشکی پیش می‌آید را بشناسند و بنسجند.
*«گاهِ اخلاق» توسط اعضاء شورای اخلاق، امور قضایی و آئین‌نامه انجمن دندانپزشکی آمریکا با همکاری ژورنال این انجمن تهیه شده است.
