چرا افزایش دندانپزشکان کشور به سود سلامت دهان جامعه نیست؟

به نقل از دندانه : پیشنهاد افزایش پلکانی و حتی ناگهانی ظرفیت پذیرش دانشجوی دندانپزشکی ایران این روزها از تریبونهای رسمی و نیمه‌رسمی کشور به گوش می‌رسد. به نظر می‌رسد مهمترین دلیلی که در دفاع از این طرح اقامه می‌شود این است که:

‎«بسیاری از مردم توان پرداخت هزینه‌های خدمات دندانپزشکی را ندارند [مقدمه استدلال] و
برای کاهش قیمت این خدمات باید تعداد دندانپزشکان کشور را افزایش داد. [نتیجه‌گیری استدلال]»

‎نگارنده با مقدمه کاملا موافق و با نتیجه‌گیری کاملا مخالف است. در این یادداشت کوتاه قصد دارم از میان دلایل عقلی و تجربی متعدد، سه دلیل را برگزینم و تنها به اختصار بگویم چرا افزایش دندانپزشکان نه تنها به سود سلامت دهان جامعه نخواهد بود، بلکه از جهاتی حتی می‌تواند به ضرر سلامت مردم تمام شود؛ گذشته از این، چنین طرحی لزوما از قیمت خدمات دندانپزشکی نخواهد کاست. در پایان این یادداشت کوتاه به این خواهم پرداخت که موثرترین و حتی فوری‌ترین راه‌حل برای مشکل مردم در پرداخت خدمات دندانپزشکی را باید کجا جستجو کرد.

‎۱- آیا اگر تعداد متخصصان ارتوپدی کشور را افزایش دهیم شکستگی دست و پای مردم کاهش می‌یابد؟ پاسخ به وضوح منفی است. برای کاهش شکستگی باید ایمنی محیطهای شهری یا خیابان‌ها یا وسایل نقلیه را ارتقا داد. کار متخصصان ارتوپدی تنها از جایی آغاز می‌شود که شکستگی رخ داده. به همین قیاس، افزایش دندانپزشکان کشور از بیماری‌های دهان و دندان جامعه نخواهد کاست. پوسیدگی دندانی یا بیماری لثه، مانند شکستگی دست و پا، جایی خارج از اراده و نفوذ دندانپزشک یا ارتوپد رخ می‌دهد. در جامعه، سر سفره‌های خالی یا ناسالم، با میان‌وعده‌های شیرین، با فقر غذایی، با عادات غلط بهداشتی، با مسواک نزدن، با سیگار کشیدن. راه کاهش پوسیدگی از ریشه‌کن کردن فقر می‌گذرد نه از مطبهای دندانپزشکی. کار دندانپزشک تنها از جایی آغاز می‌شود که بیماری‌های دهان و دندان پیشتر رخ داده است. سیاستگذاران سلامت کشور بایستی بدانند راهکار افزایش دندانپزشک، نه به ارتقاء سلامت دهان مردم، که به نوعی تورم در بخش دندانپزشکی ختم می‌شود. درست مثل چاپ اسکناس بی‌پشتوانه.

‎۲- افزایش ظرفیت دانشکده‌های دندانپزشکی با وضع فعلیِ امکانات و نیروهای هیئت علمی در دانشکده‌های دندانپزشکی از کیفیت آموزش دندانپزشکی به صورت معناداری خواهد کاست و به فارغ‌التحصیلی دندانپزشکان ضعیفتر منجر خواهد شد. دود این اتفاق به چشم چه کسی خواهد رفت؟ به چشم مردم؛ به چشم سلامت دهان مردم.

‎۳- بیشتر شدن تعداد دندانپزشکان به معنای توزیع عادلانه‌تر آنها نیست. خدمات دندانپزشکی با روند موجود باز هم در مناطق برخوردارتر شهرها متمرکز خواهد بود و این روند را نمی‌توان با دستور متوقف کرد. این که تصور می‌شود با افزایش تعداد دندانپزشک (به قول اهالی بازار دست زیاد می‌شود و) قیمت خدمات پایین می‌آید ناشی از نادیده گرفتن واقعیتهایی همچون مواد و تجهیزات گران، تکنیک پیچیده، و توقعات حرفه‌ای صنف دندانپزشکی است. مگر شهر تهران با بالاترین سرانه تعداد دندانپزشک در کشور تعرفه‌های دندانپزشکی پایینتری دارد که راه‌حل کاهش قیمت‌ها را در افزایش دندانپزشک جستجو می‌کنید؟ شواهد تجربی نشان می‌دهد که با افزایش دندانپزشکان، نه از قیمت، که از کیفیت خدمات دندانپزشکی کاسته می‌شود.

‎مشکل جدی و فوری است. بسیاری از گروه‌های نابرخوردار و حتی طبقه متوسط نمی‌توانند از پس هزینه‌های دندانپزشکی برآیند. طبقات فرودست توان پرداخت بسیاری از خدمات (حتی خدمات پایه‌ای مثل کشیدن دندان) را ندارند. بخش مهمی از راه‌حل را اما نه در افزایش ظرفیت دانشکده‌ها، که باید در تقویت خدمات در شبکه‌های بهداشتی جستجو کرد.راهکار تربیت نیروهای حدواسط بهداشتی-درمانی، به جای تربیت پرهزینه دندانپزشک، در سطح دنیا تجربه و توصیه شده است. گذشته از این، چرا مجلس محترم، به جای طرح افزایش ظرفیت دانشکده‌ها که طبعا بار مالی زیادی دارد، تصویب بودجه مشخصی برای حمایت مالی از ارائه خدمات پایه دندانپزشکی در بخش دولتی را در اولویت قرار ندهد؟