وظیفه دندان‌پزشک در قبال درمان اشتباه دندان‌پزشک قبلی چیست؟

سؤال: بیماری با شکایت از درد مداوم و حساسیت در ناحیه مولار نیم‌فک پایین سمت راست نزد من آمد. شکایت اصلی او از این بود که نمی‌توانست با دندان‌های آن قسمت چیزی بجود و دندان‌هایش نسبت به سرما حساس بودند. دندان‌پزشک قبلی دندان شماره ۳۰ بیمار را روکش کرده؛ اما درد و حساسیتی که در آن ناحیه از دهان حس می‌کرده برطرف نشده است. بیمار بارها دوباره به او مراجعه کرده؛ اما دندان‌پزشک گفته روکش مشکلی ندارد و درمان درست انجام شده است. وقتی بیمار را معاینه کردم، دیدم روی دندان شماره ۳۰ خود یک روکش چینی ذوب شده به فلز دارد که به نظر می‌رسد خوب جایگذاری شده باشد. مارجین‌ها و آکلوژن مشکلی نداشت. رادیوگرافی پری اپیکال مشکلی نشان نداد و یافته‌های مرا تائید کرد. وقتی به معاینه ادامه دادم، مشاهده کردم دندان شماره ۳۱ ترک‌های عمودی زیادی دارد و پرکردگی آمالگام آن در حاشیه‌ها نشت دارد. وقتی دندان را با دمیدن هوا تست کردم، بیمار احساس درد شدید کرد. تشخیص من این است که دندان شماره ۳۱ دچار سندرم ترک خوردگی و احتمالاً پالپیت برگشت‌ناپذیر است. وقتی تشخیصم را به بیمار گفتم با عصبانیت گفت: «آن دندان‌پزشک دندان اشتباهی را درمان کرده! می‌دانستم دندان‌پزشک خوبی نیست. می‌خواهم از او شکایت کنم و از شما می‌خواهم به من کمک کنید.» چگونه بدون انتقاد غیرمنصفانه از همکارم، بیمار را راضی کنم؟

پاسخ: کد رفتار حرفه‌ای و اصول اخلاق انجمن دندان‌پزشکی امریکا (کد ADA) برای چالشی که شما مطرح کردید راهنما دارد. اصول اخلاقی مرتبط با موضوعی که شما مطرح کردید شامل اصل «خودمختاری»، «ضرر نرساندن به بیمار» و «عدالت» است که زیربنای همه‌ی آن‌ها یک چیز است: «منفعت رساندن به بیمار»

بخشی از اصل «عدالت» کد ADA به ما یادآور می‌شود: «دندان‌پزشک وظیفه دارد بیماران را با رعایت انصاف درمان کند.» این اصل علاوه بر بیمار درباره همکاران هم صادق است؛ بنابراین پیش از اینکه فرض را بر این بگذارید که همکارتان درمان بی‌کیفیتی انجام داده باید اطمینان حاصل کنید انتقادتان به کار او منصفانه است. بخشی از کد ADA که به «انتقاد منصفانه» اختصاص دارد می‌گوید:

«دندان‌پزشکان از نظر اخلاقی متعهد هستند در صورت مشاهده بروز درمان‌های غلط توسط دندان‌پزشکان دیگر، موضوع را به نهاد ناظر مربوطه اطلاع دهند. بیماران باید بدون شنیدن اظهارنظرهایی که درمان سابق آنان را بی‌ارزش کند از وضعیت سلامت دهان فعلی خود باخبر شوند.»

اگرچه موقعیتی که شما با آن مواجه هستید ممکن است مشکوک به نظر برسد، شما وظیفه دارید از تحقیر کردن همکار خود اجتناب کنید و با توجه به نظریه مشورتی که درباره «انتقاد عادلانه» توضیح داده است، ممکن است نیاز داشته باشید با دندان‌پزشک قبلی مشورت کنید تا ببینید این درمان تحت چه شرایطی انجام شده است. چرا که شما از این موضوع مطلع نیستید و نمی‌توانید بدون به دست آوردن اطلاعات بیشتر، درباره دندان‌پزشک قبلی اظهار نظر کنید. با این حال اگر اثری از بی‌توجهی یا درمان غلط مشاهده کردید، وظیفه دارید موضوع را به نهاد نظارتی مربوطه گزارش دهید.

حالا که بیمار را در مطب خود پذیرش کرده‌اید، اصل «آسیب نرساندن به بیمار» شما را مجاب می‌کند برای افرایش رفاه او بکوشید. در این مورد خاص، شما باید مشکل بیمار را با درمان مناسب حل کنید.

اصل «خودمختاری بیمار» می‌گوید بیمار شما حق دارد درمانی که قرار است بر رویش انجام شود را خود انتخاب کند. دخالت دادن بیمار در تمام جوانب تصمیمات درمانی، رابطه‌ای صادقانه بین او و شما می‌سازد. از آنجا که بیمار شما در درمان قبلی خود دچار بی‌اعتمادی و خشم شده، دخالت دادن او در تصمیمات درمانی می‌تواند کمک قابل توجهی به رابطه او با شما و به طور کلی حرفه دندان‌پزشکی بکند.

ارتباط گرفتن با دندان‌پزشک قبلی برای اطلاع یافتن از شرایطی که او تحت آن دست به درمان بیمار زده، نه تنها خوب بلکه اخلاقی است. به علاوه بخشی از کد ADA که به «سوابق بیمار» اختصاص دارد می‌گوید: «در صورت درخواست بیمار یا یک دندان‌پزشک دیگر، دندان‌پزشکان وظیفه دارند هرگونه اطلاعاتی که برای درمان‌های بعدی بیمار مفید است و قانون اجازه‌ی ارائه آن‌ها را می‌دهد در اختیار دندان‌پزشک بعدی قرار دهند.» جمع‌آوری این اطلاعات به دندان‌پزشک کمک می‌کند ببیند در فرایند درمان چه اتفاقی افتاده و آیا او دندان اشتباهی را درمان کرده است یا خیر. بخشی از کد ADA که به «انتقاد منصفانه» اختصاص دارد می‌گوید: «دندان‌پزشکانی که کار همکار خود را مورد انتقاد قرار می‌دهند باید مبنای منطقی برای ادعای خود داشته باشند.» شما در صورتی می‌توانید خطای دندان‌پزشک قبلی را گزارش بدهید که مطمئن باشید او کار غیراخلاقی انجام داده است.

بیشتر چالش‌های اخلاقی بیش از یک راه حل دارند و راه‌حل آن‌ها به شرایط و مسئولیت افراد دخیل در آن موقعیت بستگی دارد. ارتباط گرفتن با دندان‌پزشک قبلی بیمار می‌تواند به تصمیم‌گیری شما با توجه به رفتاری که او دارد کمک کند. دندان‌پزشک سابق باید مشکل را تشخیص دهد تا بتواند درمان مناسب به بیماران ارائه دهد و این نه تنها به نفع خود او، بلکه به نفع حرفه دندان‌پزشکی است.

اگر نمی‌خواهید با دندان‌پزشک سابق ارتباط بگیرید، وظیفه اخلاقی شما این است که موقعیت را به بیمار توضیح دهید و گزینه‌های درمانی را پیش روی او بگذارید تا بتواند یک انتخاب آگاهانه و خودمختارانه داشته باشد. گزینه‌های درمانی بیمار می‌توانند شامل اندو و روکش دندان ۳۱ باشند که شما می‌توانید خود این درمان‌ها را انجام دهید یا بیمار را به دندان‌پزشک دیگری ارجاع دهید. کشیدن دندان هم درمان محتملی است که البته راه حل بیش از حد تهاجمی به شمار می‌رود. به هر حال بیمار باید تصمیم نهایی را بر اساس ارزش‌ها و شرایط شخصی خود بگیرد.

استفاده از کد ADA به‌عنوان یک راهنما و گوش دادن و تعامل داشتن با بیمارانتان می‌تواند بسیاری از مشکلات را حل کرده و به شما کمک کند بهترین تصمیم را بگیرید. در این مورد خاص، اجازه دادن به بیمار برای تصمیم‌گیری درباره درمان خود بعد از اینکه تمام گزینه‌های محتمل؛ از جمله در میان گذاشتن موضوع با دندان‌پزشک قبلی؛ به او توضیح داده شده‌اند بهترین راه‌حل ضرب‌الاجلی برای مشکل است.

موضوع حساس دیگر، در میان گذاشتن وضعیت درمان قبلی با بیمار است. به علاوه گزارش رفتار دندان‌پزشک به مراجع نظارتی و شکایت احتمالی بیمار، به توجه نیاز دارد. اگر علائمی از بی‌توجهی دندان‌پزشک وجود دارد، شما باید آن را به مرجع ناظر مربوطه که معمولاً بورد دندان‌پزشکی است گزارش دهید و اگر بیمار تصمیم به شکایت گرفت و شما برای گزارش دادن فراخوانده شدید، باید فقط آنچه دیده‌اید را بازگو کنید.

*«گاهِ اخلاق» توسط اعضاء شورای اخلاق، امور قضایی و آئین‌نامه انجمن دندان‌پزشکی آمریکا با همکاری ژورنال این انجمن تهیه شده است.