دندان‌پزشکی که به عنوان متخصص شاهد در دادگاه حضور می‌یابد چه الزامات اخلاقی را باید رعایت کند؟

سؤال: یکی از بیمارانم به تازگی از من شکایت کرده است. متخصصی که به عنوان شاهد من در دادگاه حاضر شده بود، مرا به خاطر خدماتی که به بیمار ارائه داده بودم تحسین کرد و پذیرفت که من مسئول شکست درمان بیمار نبوده‌ام؛ اما متخصصی که شاهد بیمارم بود، به این موضوع اعتراض کرد و اظهارات بسیار تحقیرآمیزی راجع به آن درمان مطرح کرد. من می‌دانم که نمی‌توانم به دلیل افتراء از او شکایت کنم؛ اما واقعاً فکر می‌کنم مشکلات اخلاقی متوجه این نحوه‌ی شهادت دادن باشد. من درباره این دندان‌پزشک تحقیق کردم و متوجه شدم زیاد کار درمانی انجام نمی‌دهد و بیشتر منبع درآمدش از طریق شهادت دادن برای دیگران است. فکر می‌کنم خیلی فاجعه است که یک دندان‌پزشک این‌چنین نقش بازی کند.

پاسخ: حضور متخصصین به عنوان شاهد برای کمک به سیستم قضایی در جهت حل مسائل مربوط به مسئولیت افراد، سابقه‌ای طولانی دارد و زمانی که موضوع دادگاه، در حوزه‌ی تجربیات هیات منصفه نیست، امری ضروری به شمار می‌رود.

البته اکثر محاکم قضایی شهادت تخصصی را ملزم به این می‌دانند که شخص زمان مشخصی را به صورت فعال در حرفه‌ی خود کار کرده باشد تا به این ترتیب متدهای درمانی روز را بداند.

کد رفتار حرفه‌ای و اصول اخلاق انجمن دندان‌پزشکی آمریکا (کد ADA) به صورت مستقیم و ضمنی به این موضوع می‌پردازد. اصل «عدالت (انصاف)» می‌گوید: «دندان‌پزشکان وظیفه دارند در تعامل خود با بیماران، همکاران و اعضاء جامعه انصاف داشته باشند. بخش دیگری از کد ADA می‌گوید: «دندان‌پزشکان باید زمانی شهادت تخصصی ارائه دهند که این کار برای اقدام قضایی یا اداری منصفانه و عادلانه ضروری باشد.»

اصل دوم از کد ADA که در این مثال موضوعیت دارد، «صداقت» است که می‌گوید:

«دندان‌پزشک وظیفه دارد در ارتباط خود با دیگران صادق و قابل اعتماد باشد. بر اساس این اصل، تعهدات اولیه‌ی دندان‌پزشک شامل احترام به اعتماد نهفته‌ی موجود در رابطه‌ی بیمار و دندان‌پزشک، ارتباط برقرار کردن صادقانه و به دور از فریب و حفظ یکپارچگی فکری است.»

الزامات نهفته در این اصل، یعنی عدالت، انصاف و صداقت همگی از ملزوماتی هستند که در موقعیتی که۸ شما شرح دادید باید رعایت شوند.

دیگر بخش‌های کد ADA هم به موقعیت شما ارتباط دارند. بخش «انتقاد توجیه‌پذیر» به ما می‌گوید: «دندان‌پزشکان باید متعهد شوند خطاهای درمانی فاحش یا ادامه‌دار سایر دندان‌پزشکان را گزارش دهند. دندان‌پزشکانی که موضوعی مربوط به حرفه را به طور عمومی اظهار می‌کنند، باید برای بیانات خود مبنای منطقی داشته باشند تا بتوان پذیرفت نظرات آن‌ها صحیح است.»

نظریه‌ی مشورتی کد ADA که کلمه‌ی «توجیه‌پذیر» را معنی می‌کند در بخشی می‌گوید: «اختلاف نظر درباره‌ی درمان ارجح، نباید به گونه‌ای به بیمار گفته شود که به شکل غیرمنصفانه‌ای دلالت بر درمان غلط داشته باشد.» این نظریه‌ی هم درباره شهادت شاهدان هر یک از طرفین شکایت در دادگاه موضوعیت دارد. هیات منصفه به راحتی می‌توانند متوجه شوند که راه‌های زیادی برای حل یک مشکل وجود دارد و همچنین هر نتیجه‌ی بدی حاصل قصور نیست.

نظریه‌ی مشورتی دیگری وجود دارد که با اشاره به پرداخت هزینه‌های مشروط شهادت متخصصین به ما هشدار می‌دهد: «غیراخلاقی است که یک دندان‌پزشک هزینه دریافتی خود به عنوان شاهد متخصص را مشروط به شهادت دادن مغرضانه برای کسب نتیجه‌ی دلخواه طرفین دعوا نماید.» به این ترتیب دندان‌پزشکان باید از فقدان عینیت و صداقت در گزارش‌ها و شهادت‌های خود در مراجع قضایی بپرهیزند.

شهادت دادن به همان گونه‌ای که طرفین دعوا دوست دارند بشنوند، نه به نفع شهرت حرفه‌ای ماست و نه سبب ایجاد اعتماد در مراجع قضایی می‌شود. یک دندان‌پزشک چه در قصورهای دندان‌پزشکی شهادت دهد، چه به وکیلان دو طرف دعوا مشورت دهد، چه در دادگاه شاهد بیماری که شکایت کرده یا دندان‌پزشکی که از او شکایت شده باشد، علی‌رغم اینکه چه کسی او را استخدام کرده است، باید به طور یکسان شهادت یا گزارش دهد. این را می‌توان صادق، منصف و عادل بودن خواند و هر دندان‌پزشکی باید چنین باشد.

*«گاهِ اخلاق» توسط اعضاء شورای اخلاق، امور قضایی و آئین‌نامه انجمن دندان‌پزشکی آمریکا با همکاری ژورنال این انجمن تهیه شده است.